Phóng sự

Đi lục chuột

Phan Lữ Hoàng Hà

Nếu bạn là nông dân trồng dừa, bạn sẽ la trời trước nạn chuột đục khoét trái dừa. Ở hầu hết vườn dừa xưa nay, dừa chưa đến lứa để bẻ, giựt, chuột cắn phá, trái rụng đầy vườn, thấy mà xót xa.

Kinh nghiệm “tóm” chuột dừa

Anh Nguyễn Văn Vui (Sáu Vui) là bộ đội phục viên. Năm 1985, khi trở lại quê nhà tại xã Mỹ Thạnh An, TP Bến Tre, Sáu Vui sống với 3 công đất vườn dừa, nuôi vợ con. Đời sống khó khăn nên Sáu Vui đi bẻ dừa cho những chủ vườn dừa trong xóm ấp. Lần hồi, Sáu Vui trở thành thợ bẻ dừa mướn chuyên nghiệp hồi nào không hay. Một sáng, tôi và anh Tư Ri theo Sáu Vui đi bẻ dừa.. Sáu Vui nói:”Đi coi giựt dừa, bẻ dừa chán chết. Cái chính mấy ông theo tôi là để xách chuột dừa về, trưa tụi mình lai rai…”

Anh Sáu Vui, giắt chiếc câu lim giựt dừa vào bên hông và tròng chiếc nài leo dừa vào đôi chân, thoăng thoát lao nhanh vào công việc của một người thợ bẻ dừa. Sáu Vui leo lên cây dừa cao khoảng 18 mét, tiến sát tới những tàu dừa  xòe ra ngay trên đầu anh. Đầu tiên tôi thấy, Sáu Vui mở chiếc bao vải anh mang theo bên hông mình. “Đi bẻ dừa mà đem theo cái bao vải chi cho thêm chộn rộn?”- tôi thắc mắc.

            Từ dưới đất, anh Tư Ri ngóng nhìn lên cây dừa Sáu Vui sắp bẻ trái, nói : “Ông Sáu Vui lên đó, làm một lúc đến ba việc chứ phải chỉ bẻ dừa không thôi”. “ Hai việc kia nữa là gì?”- tôi hỏi. Tư Ri tiếp lời: “Lục chuột và dọn dừa – hai yêu cầu thêm mà các chủ vườn dừa luôn cần khi mướn người bẻ dừa”.

            Lục chuột? Khi Sáu Vui vừa áp sát vào ngọn dừa,anh tìm ngay nơi lũ chuột dừa làm ổ, tranh thủ tóm cổ chúng ngay. Còn khi bị lũ chuột phát hiện, chúng chạy tuôn xuống đất, người dưới đất sẽ rượt chuột mà đập, đó là nhiệm vụ hôm nay của anh Tư Ri. Tư Ri tặc lưỡi: “Nhưng để đập cho dính chuột, không dễ đâu nghe ông bạn – Tư Ri huơ huơ chiếc chà mo nang trên tay mình, giọng chắc nịch – Huơ trúng chuột, nhưng phải huơ hướng ngược lên từ dưới đất lên trời thì nó mới…bất tỉnh. Ngược lại, chúng dong mất tiêu…”.

            Tôi thích thú với kinh nghiệm tóm chuột của Tư Ri, anh giải thích thêm: Dọn dừa? Sau khi bẻ dừa xong, người thợ bẻ dừa còn giúp chủ vườn dừa thêm khâu dọn sạch trên các ngọn dừa như tước bỏ những tàu lá dừa khô, mo nang để chủ làm chất đốt; cắt gọn nhen dừa để bẹ dừa dễ bung ra cho bông, kết trái. Không làm việc đó, cây dừa chậm cho trái, vườn dừa trở nên thâm u, không gian thiếu đi sự thoáng đạt.

            Anh Sáu Vui tuột xuống từ một cây dừa, gạt dòng mồ hôi trên trán, đưa cho tôi xem mớ chuột dừa anh vừa bắt, nói “Con nào mở mắt, tức khi bắt nó vẫn còn sống, chủ vườn sẽ thưởng cho người lục chuột 10.000 đồng/con”. Chuột mẹ và chuột con anh vừa tóm được tổng cộng ở cây dừa này là…7 trự. Như vậy ngoài tiền công bẻ dừa, chỉ riêng cây dừa có chuột trú ngụ này Sáu Vui được chủ cho thêm gần 70.000 đồng (vì có con còn nhỏ). Tôi hỏi Sáu Vui: “Chuột bắt được chủ lấy hết hay đó thuộc phần của người lục chuột?”. Sáu Vui cười: “Giao hết cho chủ chớ. Tuy nhiên, xin lại ít con để chiều lai rai với vài xị đế là chuyện nhỏ thôi. Chuyện lớn là chuột sẽ không còn cắn phá gây hại vườn dừa …”.

            “Cây nhà lá vườn”

            Nhưng công việc bẻ dừa ở Sáu Vui không diễn ra thường xuyên ngày này qua tháng nọ, thường thì anh nghỉ năm ba ngày mới có người kêu anh đi bẻ dừa tiếp. Sáu Vui khề khà:” Ở không làm gì vậy nên chiều chiều cha con tôi đi đặt bẫy bắt chuột dừa trong vườn nhà để cải thiện buổi ăn. Chuột dừa sống trong vườn dừa chỉ ăn dừa, mập ú nu, thịt chuột dừa ăn vừa ngon ngọt vừa dai hơn rất nhiều so chuột Đồng Tháp. Chuột Đồng Tháp là chuột hầu hết sống trên ruộng đồng. Mùa nước nổi, chuột Đồng Tháp…nổi loi ngoi. Đó cũng là một đặc sản nổi tiếng tại miền Tây”.

            Quả vậy, trong nhà Sáu Vui luôn có khoảng 10 cái lồng làm bẫy chuột. Chiều chiều, anh và người con trai của anh bỏ vài miếng cơm dừa vào một cái lồng bẫy rồi xỏ xâu vào cây sào dài khoảng 8 mét, đến một cây dừa nào đó nghi  có chuột dừa đang trú ngụ trên đó, cha con liền gác chiếc lồng bẫy lên tàu dừa sát buồng dừa, chờ chuột ham mồi bò vô, bẫy sẽ sập xuống. Sáu Vui nói:” Hồi xưa, ông bà ta dùng bẫy cò ke, bẫy ống tre để bắt chuột dừa. Mặt hạn chế của hai loại bẫy nầy là con chuột sau đó chết queo vì khi bẫy sập, bẫy làm con chuột bể đầu hay ẹo xương sống, hoặc treo nó toòng teng. Còn bẫy lồng, sập cái, nó vẫn sống nhăn nhưng không thoát ra được”.

            Chiều lại, Sáu Vui làm thịt chuột còn nhanh hơn làm gà, làm vịt. Trong tất bật để kịp đãi khách, Sáu Vui nói: “Củi đậu nấu đậu”. Thì ra Sáu Vui chuẩn bị quay chuột dừa với nước dừa xiêm trong vườn nhà. Sáu Vui không quay thịt chuột cho nhanh bằng bếp gas mà đốt lửa ở lò, quay từ từ bằng lửa từ mo nang dừa. Lửa cháy phừng phừng trong gian bếp lợp lá, mùi thơm thịt chuột quay nước dừa bốc lên thơm ngào ngạt. Sáu Vui ra thịt chuột quay vào dĩa, để lên trên thêm lớp rau om rồi rắc đậu phộng vào. Còn nước chắm là chao tán nhuyễn với sả bầm. Sáu Vui khà khà:”Có nhiều hôm nhà thiếu thức, có món “cây nhà lá vườn” này kể ra cũng đỡ. Mà mấy ông biết không, nếu mấy ông là nông dân lam lũ sống nhờ cây dừa, thấy dừa rụng do chuột cắn phá mới đau lòng”. Dừa ở Bến Tre bạt ngàn, trong màu xanh thăm thẳm, ẩn hiện là vô số đàn chuột đang rình rập cắn phá trái dừa. Đó là chưa kể loài sóc. Sóc nhỏ như con mèo con, kéo đi từng bầy, năng động, biến hiện nhanh như chớp. Những năm gần đây, bỗng sóc “tái sinh” rất nhiều. Những vườn cây ca cao trồng xen trong vườn dừa là nơi “rù quếnh” sóc đến cắn phá trái ca cao, trái rơi rụng tơi tả, nhà vườn kêu trời! Hiện nay, nông dân có vườn dừa chỉ bẫy chuột, sóc bằng cách làm dân gian chớ chưa thấy có một biện pháp khoa học nào tỏ ra hữu hiệu…Đôi mắt Sáu Vui đăm chiêu:”Mà nghĩ cũng ngộ nghen, cây dừa nào có chuột bị sập bẫy một lần, lâu lắm sau mới bắt được chúng lần nữa. Chắc nhà họ chuột có “ám hiệu” báo động  riêng”.

Chuột quay chảo với nước dừa xiêm.