Sáu Quang
Chiều
chiều mây đen vần vũ, sáng sáng trên sông nước lớn ăm ắp, đậm màu phù sa là
thời điểm sắp Tết Trung Thu, mùa so đũa trổ bông, là lúc cá linh từ thượng
nguồn sông Cửu Long tràn về các chợ. Con cá linh vừa bơi, vừa lớn như bông lục
bình vừa trôi, vừa nở trên sông…
Giựt
mình vì thêm một tuổi
Sáng nay, đi chợ Ngã Năm, tôi mua thịt heo về xào với
dưa cải. Vừa ra khỏi hàng thịt, cô bán cá ngồi đầu hàng bên kia réo tôi:” Ông
thầy, có cá linh non. Cá linh non mới về, tươi chong”. Tôi giựt mình. Thì ra dòng
đời trôi nhanh quá. Tôi mừng đời mình sắp thêm một tuổi bằng cách mua ngay mớ
cá linh.
Đi chợ về, tôi bước theo sau dì Hai bán nước đá ở gần
nhà. Tôi vào chuyện với dì Hai:”Cá linh đầu mùa, ngon lắm. Dì Hai nhanh tay hơn
tôi rồi…”. Giọng dì Hai khẽ khàng:”Nửa mớ cá linh tôi kho mẳn, nửa mớ nấu canh
chua với bông so đũa…bồi dưỡng cho ổng. Lóng rày ổng chạy xe lôi ế nhệ”.
Vậy là món thịt xào dưa cải của tôi không còn hấp dẫn.
Chiều đến, tôi bày ra món cá linh non chiên giòn, ăn với rau sống, nước mắm
chanh, tỏi, ớt mời mấy bạn cùng dùng. Thịt cá linh non ăn giòn rụm, béo ngậy,
thanh khiết vì nó nhờ nhựa sống của phù
sa. Một ông bạn khề khà:”Lâu lâu mới…nhậu một lần, nhậu với cá linh non. Bây
giờ, cá điêu hồng, rô phi, rô đồng, cá trê, cá lóc…bày bán ngoài chợ đều cá
nuôi công nghiệp cả, thịt lạt nhách. Hôm qua, thèm món cá trê vàng nướng, chấm
nước mắm gừng, tôi kiếm đỏ con mắt cũng không ra con cá trê vàng trong thiên
nhiên. Hôm nay, có con cá “phù sa” này thay thế cá trê cũng được. Thôi…vô”. Một
ông bạn khác hỏi:”Ông mua cá linh này bao nhiều tiền một ký lô?”. Tôi thở dài
không vì giá cá linh đầu mùa quá mắc:”10.000 đồng/trăm gram, tính ra 100.000
đồng/ký lô- và rằng- Ngày xưa, cá linh là loại cá “bình dân”, phục vụ cho dân
lao động nghèo, người ta thường bán mớ chớ đâu có cân ký, từng ly từng tí như
giờ. Hiện nay, so với thịt heo 80.000 đồng/ký lô, ăn cá linh là…sang rồi”. Ông
bạn cười cười:”…Tới rau dại vậy mà người ta cũng cân từng trăm-cà-gram để bán!”.
Nói ăn cá linh sang chớ không sang nhưng tính ra thưởng
thức nó ngon, bổ, rẻ, rất hợp tình, hợp lẽ với dân lao động. Chẳng là, cá linh
làm được nhiều món, cá nhiều con, ăn chậm chậm cũng lâu hết, ăn cơm cũng ngon,
lai rai… cũng bắt và người ta sẽ nhớ nhiều vì đó là dấu ấn trong năm, báo hiệu
mùa gió chướng non đã về, người đời sắp thêm một tuổi.
Tôi chạy ra chợ đầu mối thành phố Bến Tre, phía bên kia
chân cầu Cá Lóc. Anh Đinh Minh Đức, một chủ vựa thu mau cá tại đây cho
biết:”Mùa này(gần Tết Trung Thu), chợ đông vui, rộn rịp vì có thêm con cá linh
về. Hàng đêm, lúc khoảng 2 giờ khuya, các ghe lồng chở cá linh từ miệt trên(An
Giang, Châu Đốc, Đồng Tháp) về cặp bến tại đây. Thường thì chủ vựa mua mảo hết
một ghe cá linh rồi chia ra cho các mối nhỏ. Sáng lại, cá linh đầu mùa có mặt
gần khắp hết các chợ nông thôn Bến Tre. Đến các chợ tại vùng nước mặn như Thạnh
Phú, Ba Tri, Bình Đài cũng xuất hiện con cá sống vùng nước ngọt này. Có thể
nói, con cá linh có…sức thu hút lớn với mọi người”.
Cá linh về góp vui buổi chợ dù là chợ chiều. Hoạt cảnh
sinh động này sẽ kéo dài đến gần tết Nguyên đán, lúc cá linh non trở thành…”ông
già”, thịt cá đã lạt, xương xóc. Ngoài ra, trúng mùa cá linh là niềm mơ ước của
diêm dân vì một lượng muối khổng lồ sẽ chạy vào các lò làm mắm tại An Giang,
Châu Đốc…
Xin được
sống chung với lũ…
Năm nào lũ cao, kéo dài, cá linh xuất hiện càng nhiều
và ngược lại. Từ cơn lũ lớn năm 2000 đến nay, những mùa lũ sau này xuất hiện
tại ĐBSCL với mức nước thấp, không kéo dài. Ông Tám Ớt(do trồng ớt nổi tiếng) ở
vùng trũng Đồng Tháp Mười(Thạnh Hóa, Long An) bộc bạch:”Tại đây, năm nào lũ
thấp, người ta cứ đi long nhong ngoài đồng, mọi thứ đều héo hắt. Còn ngược lại,
hạt phù sa dồn dập đổ về mọi thứ trở nên tươi chong, cảnh sống thật sinh động
nhất là những chỗ bán ghe xuồng, ngư cụ bắt tôm cá. Không biết mùa lũ năm con
ngựa này sẽ ra sao?”.
Nghe ông Tám nói, tôi thật sự băn khoăn khi nhớ đến
những đoạn ghi chép trong sổ tay của mình:
…Sông Mê Công là một
trong mười con sông lớn nhất thế giới, bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng có
chiều dài hơn 4.800 km, diện tích lưu vực 795.000 km2, lưu lượng
dòng chảy trung bình hàng năm khoảng 15.000 m3/s và tổng lượng dòng
chảy hàng năm 475 tỷ m3 tại châu thổ, chảy qua lãnh thổ của 6
quốc gia là Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam.
Hiện nay, có 8 công trình thủy điện
chính trên sông Lan Thương(Vân Nam, Trung Quốc) đã và đang xây dựng gồm:Đập
thủy điện Cống Quả Kiều cao 105 m, đập thủy điện Tiểu Loan (Xiaowan) cao 292 m, đập Tam Hiệp “khổng lồ”,
đập Mãn Loan (Man Wan) cao 132 m, đập Đại Triều Sơn
(Dachaoshan)cao 118 m, đập Cảnh Hồng (Jinghong) cao 108 m. Ngoài ra, còn 3 đập khác đang trong
quá trình xây dựng là Nọa Trát Độ (Nouzhadu), đập Cảm Lâm và đập Mãnh Tống
nằm ở đoạn hạ lưu sông Lan Thương. Tại Lào, đã có kế hoạch nghiên cứu xây dựng
23 đập thủy điện, trong đó có đập Ban Koun công suất lớn nhất khoảng 2000 MW.
Thái Lan ngoài 2 con đập Sakamen 1 và 3, đã có kế hoạch tái khởi động xây dựng
các đập trên sông Mê Công
dự kiến công suất 4.000 MW. Phía Campuchia cũng nghiên cứu 2 đập thủy điện
là Sambor và Stung Treng có
công suất khoảng 3.600 MW…
Được biết, hiện nay, những người phản đối xây
đập thủy điện, ngày càng gia tăng, lên án mạnh mẽ đập thủy điện vì nó sẽ làm ngập
đất, rừng, dân cư phải di dời,
làm thay đổi chế độ dòng chảy, và môi trường sinh thái. Các đập thủy điện ở
Trung Quốc và các hồ chứa ở Thaí Lan, Lào và Campuchia sẽ làm chậm tốc độ dòng chảy thiên
nhiên của sông, làm bồi lắng một lượng phù sa lớn tại hồ, thay đổi
động lực dòng chảy gây xói lở các đoạn sông hạ lưu, đập chắn đường đi
cho chu trình sinh sản đồng thời cũng làm thay đổi chế độ phù du, dinh dưỡng
sông ảnh hưởng đến chu trình
sinh sản và sinh trưởng của các loài cá, tác động đến sinh kế của người dân ven
sống vùng hạ lưu ĐBSCL.
Có nghĩa là trong tương lai không xa, con cá linh sẽ mất chốn
nương thân, không còn góp vui với các buổi chợ!
 |
| Cá linh đầu mùa. |
-%2Banh-%2BPLHH.jpg)
%2B-%2Banh-%2BPLHH.JPG)
